De wekelijkse training op dinsdagavond werd ditmaal verzorgd door Fabian Miesen. De les werd goed bezocht en was erg interessant. Het thema was ´het slechtste stuk´.
Fabian komt dit seizoen zeven maal naar onze club om een instructieve avond te verzorgen. Er staan nu nog vier avonden op het programma.
Heb je de training van dinsdag gemist?
Lees dan hier een instructief artikel van Fabian en je weet meteen meer over ‘het slechtste stuk’.
Inleiding
Stel je voor dat je tegenstander meer materiaal heeft en hij maakt geen tactische fouten. Kun je dan alsnog de partij winnen? Natuurlijk, want het gaat er niet om hoeveel materiaal je hebt, maar waar het staat en hoe actief het is. Een slimme veldheer weet de kracht van zijn troepen optimaal te gebruiken zodat hij de oorlog wint. Op het slagveld win je als je met meer aanvallers bent dan verdedigers. Of wanneer je beter opgesteld bent dan je tegenstander. Daarom is het van groot belang om de stukken te activeren. De speler die zijn stukken het beste activeert, heeft de beste kansen om de oorlog te winnen. Het activeren van de stukken is het principe van het slechtste stuk. De vraag is alleen: wat wil een stuk? Een stuk wil twee dingen (in volgorde van belangrijkheid):
- Een aanvalsdoel aanvallen of veroveren
- Zoveel mogelijk velden controleren
Wanneer een stuk een goed aanvalsdoel onder vuur neemt, is het zelden nodig om dit stuk te verbeteren. De stukken die niets aanvallen, hebben de meeste zorg nodig. En van deze stukken is het stuk dat de minste velden onder controle heeft, het slechtste stuk. Door dit stuk te verbeteren, verbetert de stelling het meeste. En ook als je niet weet wat je moet doen, kun je altijd het slechtste stuk verbeteren.
Hoe meer velden je wint, des te beter is de zet
Het doel van het slechtste stuk activeren is om zoveel mogelijk velden te winnen. Hoe meer velden je wint, des te beter is de zet. Een dame die van 18 naar 20 velden gaat, is meestal minder waardevol dan een paard dat van 3 naar 8 velden gaat.
Als je gedurende de partij consequent het slechtste stuk activeert, krijg je meer velden onder controle dan de tegenstander waardoor je de aanval kan starten. Door het slechtste stuk te activeren, zorg je voor het momentum (of vergroot je het momentum). Tevens verklein je ook het momentum van de tegenstander als je het slechtste stuk activeert. Er zijn zes manieren hoe je het slechtste stuk kunt activeren. Ik geef meteen de percentages zodat je weet hoe vaak ze voorkomen in het hele schaken.
- Aanvalsdoel (51%)
- Naar voren (29%)
- Naar het centrum (29%)
- De meeste velden (25%)
- Ruimte maken (19%)
- Hergroeperen (7%)
Ik zal als voorbeeld van het principe van het aantal velden de beginstelling gebruiken. Zo kun je meteen zien waarom e4, d4 en Pf3 de beste zetten zijn. Het effect van de zet e4 is dat deze de lijnen opent voor de dame en de loper. Op deze manier controleert wit zeven nieuwe velden (d5, f5, g4, h5, c4, b5 en a6). Ook met de zet d4 maak je ruimte voor de dame en de loper waardoor je vijf nieuwe velden controleert (c5, e5, f4, g5 en h6). Het effect van de zet Pf3 is dat je vier nieuwe velden controleert (d4, e5, g5 en h4). De zet b4 controleert twee nieuwe velden (a4 en c4); h3 controleert 1 nieuw veld (g4).
Op deze manier zie je dus waarom bepaalde openingszetten iets sterker zijn dan andere zetten. Alle openingsregels zijn uit te leggen als je het ‘slechte stuk principe’ begrijpt.
- Zet een pion in het midden: dit controleert de meeste velden.
- Zet niet twee keer met hetzelfde stuk: dit wint weinig velden.
- Ontwikkel je stukken met aanval: activeer het slechtste stuk naar het aanvalsdoel.
- Ontwikkel eerst de paarden en daarna de lopers: ontwikkel eerst het stuk dat de minste velden onder controle heeft. In de meeste gevallen is dit het paard.
- Doe weinig pionzetten: een pionzet activeert niet het slechtste stuk.
- Activeer de dame niet te vroeg: de dame is meestal niet het slechtste stuk.
- Rokeer zo snel mogelijk: dit activeert het slechtste stuk (de toren).
Een uitstekende leider kent zijn troepen door en door. Daarom is het belangrijk om je te verdiepen in alle stukken. Laten we eerst maar eens kijken hoeveel velden elk stuk maximaal kan controleren.
- Dame = 27
- Toren = 14
- Loper = 13
- Koning = 8
- Paard = 8
- Pion = 2
Zoals je ziet, kunnen de stukken veel meer velden controleren dan de pionnen. Daarom wil je weinig met pionnen spelen en veel meer met de dame. Je kunt zo ook zien waarom materiaal belangrijk is. Als je meer materiaal hebt, kun je simpelweg meer velden controleren waardoor je sneller kunt winnen. Een dame, toren en loper noem ik visuele stukken omdat ze het liefst veel lege vakjes voor zich zien. Als ze voor het raam staan, willen ze geen andere pionnen of stukken voor zich hebben. Want dan kunnen ze niet van het uitzicht genieten. Voor een koning en het paard maakt dit veel minder uit. Zij kunnen namelijk niet ver naar voren.
De opening is eigenlijk zo simpel als het slechtste stuk activeren
De fase waarin het slechtste stuk het meest tot zijn recht komt is de opening. Wat mij altijd verbaast is hoeveel tijd, geld en energie mindere spelers steken in het leren van een opening. De opening is eigenlijk zo simpel als het slechtste stuk activeren. Als je in de opening consequent het slechtste stuk activeert, speel je in de meeste gevallen goede zetten. En het kan zijn dat je niet de optimale zetten speelt, maar dan zul je slechts iets minder komen te staan.
Het bestuderen van openingen wordt steeds belangrijker naarmate je niveau hoger wordt. Daarom spenderen de wereldtoppers ontzettend veel tijd aan hun openingen (omdat ze de basis ontzettend goed onder de knie hebben). Voor beginnende spelers is het begrijpen van het slechtste stuk vaak voldoende omdat er later in de partij veel grotere fouten gemaakt worden. Als je het ‘slechtste stuk principe’ goed begrijpt, kun je vaak de eerste 15 zetten redelijk snel spelen. Hierdoor heb je ook meer tijd over voor de lastigere fase van de partij. Er is ook een tweede techniek met betrekking tot het slechtste stuk activeren. Dit is voor de schaker die meer ervaring heeft met pionnenstructuren. In elke pionnenstructuur zijn er namelijk optimale velden voor de stukken. Door eerst te zoeken wat de ideale velden zijn voor alle stukken, weet je wat het droombeeld is voor alle stukken. Het slechtste stuk vinden is dan een kwestie van op zoek gaan naar het stuk dat het verste weg is van zijn/haar droomveld.
Op het moment dat de toren actief is, is de opening meestal voltooid
In de opening is de toren haast altijd het stuk dat het verste weg is van zijn droomveld. De andere stukken staan meestal in de weg van de toren. Ook is het vaak lastig om ruimte te maken voor de toren om hem te activeren. In de meeste gevallen heb je een stormram nodig om de toren te activeren. Op het moment dat de toren actief is, is de opening meestal voltooid.
Als je de keuze hebt tussen het activeren van twee stukken, dan is het verstandig om eerst het zwaarste stuk te activeren. Met meer punten in de aanval wordt het momentum namelijk groter. Als je niet zeker weet wat het beste veld voor een stuk is, dan kun je vaak beter eerst het stuk spelen waarvan je wel het beste veld weet. Aan de hand van de zet van de tegenstander kun je dan op de volgende zet bepalen waar dit stuk het beste naartoe kan. Voor paarden is het ideale veld vaak veel eenvoudiger te vinden dan voor de lopers. In dit geval speel je eerst het paard. Dan kun je na de volgende ze van de tegenstander de ideale plaats voor de loper vinden.
In het begin van het eindspel is het slechtste stuk vaak de koning. Als de koning geen aanvalsdoel meer is, activeer je de koning naar het centrum zodat je de betere stukken hebt. Als je het slechtste stuk gaat activeren, is het niet nodig om altijd de zet te vinden die de meeste velden wint. Als je bijvoorbeeld kunt kiezen tussen vijf of vier extra velden voor het stuk, dan zijn beide zetten meestal goed.
Opdrachten
Ten slotte een greep uit de opdrachten die Fabian de groep voorschotelde. In alle gevallen is wit aan zet.
